1/5000 ve 1/1000 İmar Planı Farkı Nedir? Hangisi Sizi İlgilendiriyor?

Birçok vatandaş belediyeye gittiğinde şu cümleyi duyar:

“Bölgeniz 1/5000’lik planda görünüyor ama 1/1000’lik planı henüz yok, o yüzden imar çıkmıyor.”

Peki bu ne anlama geliyor?
1/100.000, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları arasında ne fark vardır?
Ve hangisi sizi, yani vatandaş olarak doğrudan ilgilendirir?

Planlama Hiyerarşisi: Ülke Planlarından Parsel Ölçeğine

Türkiye’de planlama sistemi ülke düzeyinden parsel düzeyine kadar uzanan bir zincir şeklindedir.
Bu zincirin her halkası bir sonrakine yön verir:

1️⃣ Kalkınma Planları (Ülke Düzeyi)

• Hazırlayan kurum: Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı

• Amaç: Ülkenin uzun vadeli kalkınma hedeflerini belirler (örneğin sanayi politikası, ulaşım ana hatları, enerji yatırımları).

• İmar planlarının ana çerçevesini bu planlar oluşturur.

2️⃣ Bölge Planları (1/250.000 ve üzeri)

• Hazırlayan kurum: Kalkınma ajansları ve bakanlıklar.

• Amaç: Bölgesel gelişme dengesini sağlamak, iller arası koordinasyonu belirlemek.

3️⃣ Çevre Düzeni Planı (1/100.000)

• Hazırlayan kurum: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı.

• Amaç: Tarım, sanayi, turizm, yerleşim ve doğal alanlar arasındaki büyük ölçekli kararları tanımlar.

4️⃣ Nazım İmar Planı (1/5000)

• Hazırlayan kurum: Belediye veya il özel idaresi.

• Amaç: Kentin genel gelişme yönünü, konut, ticaret, sanayi ve yeşil alan dağılımını belirler.

• Not: Yalnızca yönlendirici niteliktedir, doğrudan yapılaşma hakkı vermez.

5️⃣ Uygulama İmar Planı (1/1000)

• Hazırlayan kurum: Belediye.

• Amaç: Parsel bazında yapılaşma koşullarını (emsal, kat adedi, çekme mesafesi vb.) kesin olarak tanımlar.

• Vatandaşın doğrudan işlem yaptığı, “imar çıktı” denilen aşamadır.

1/5000 Nazım İmar Planı Nedir?

1/5000 ölçekli nazım plan, bir kentin genel iskeletini çizer.
Bu planda şu kararlar yer alır:

• Hangi alan konut olacak,

• Hangi alan ticaret veya sanayi alanı olacak,

• Nerelere yeşil alan, yol veya sosyal donatı ayrılacak.

Ancak bu plan, parsel bazında inşaat hakkı tanımaz.
Bu nedenle “bölgemizde 1/5000 plan var ama imar çıkmıyor” diyenler aslında doğru bir gözlem yapar:
📌 1/5000 plan yalnızca üst karar planıdır.

1/1000 Uygulama İmar Planı Nedir?

Vatandaşın en çok ilgilendiği plan türüdür.
Çünkü bu planda:

• Parsel sınırları,

• Kat adedi,

• Emsal (KAKS), TAKS, çekme mesafeleri gibi detaylar kesinleşir.

Belediyeden imar durumu belgesi alabilmek için 1/1000 planın onaylı olması zorunludur.

Neden Bazen “İmar Çıkmıyor”?

Bu ifadenin nedeni çoğu zaman şudur:
📍 Bölge 1/5000 planda görünür ama 1/1000 plan henüz yapılmamıştır.

Belediyeler bu durumda imar durumu veremez; parsel üzerinde inşaat, ruhsat veya ifraz işlemleri yapılamaz.
Bazen de 1/1000 plan askıdadır, itiraz aşamasındadır veya iptal edilmiştir.

Belediyedeki Süreç Nasıl İşler?

Bir planın yürürlüğe girmesi için şu adımlar izlenir:
1️⃣ Şehir plancısı tarafından plan hazırlanır.
2️⃣ Belediye meclisinde onaylanır.
3️⃣ Büyükşehir belediyesine iletilir (büyükşehir statüsündeki illerde).
4️⃣ Plan 30 gün süreyle askıya çıkarılır.
5️⃣ Askı süreci sonunda itiraz olmazsa plan kesinleşir.

Bu süreç tamamlanmadan “imar çıktı” denilemez.

Sonuç

Kısaca:

• 1/100.000 plan bölgesel vizyonu,

• 1/5000 plan kentin omurgasını,

• 1/1000 plan ise yapılaşmanın son adımını oluşturur.

Bir arsanın yapılaşma hakkı kazanabilmesi için hem 1/5000 hem 1/1000 planların yürürlükte olması gerekir.
Bu nedenle taşınmaz satın almadan önce belediyeden mutlaka her iki planın da durumunu sorgulamak büyük önem taşır.